Δημοφιλείς αναρτήσεις

Τετάρτη 18 Μαΐου 2016

ΠΑΝΤΡΕΜΑ ΤΟΥ ΚΛΑΣΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟΟ....



ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ' ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2016

ΚΕΙΜΕΝΟ
Η φιλία
Η φιλία, δώρο ακριβό και ευτύχημα σπάνιο, έχει πανάρχαιους τίτλους ευγένειας. Την εχάρηκαν άνθρωποι εκλεκτοί, σε όλα τα γεωγραφικά και τα ιστορικά πλάτη της οικουμένης, και την εγκωμίασαν ποιητές, σοφοί, πολιτικοί με τον τρόπο του ο καθένας, αλλά όλοι με την ίδια συγκίνηση. Άλλωστε, εκτός από την καταγωγή της λέξης (που είναι κατευθείαν παράγωγο του κύριου για την «αγάπη» ρήματος: φιλείν), και μόνο το γεγονός ότι, για να τονίσουμε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μας προς τα πιο οικεία μας πρόσωπα, δηλώνουμε ότι τους θεωρούμε «φίλους», μαρτυρεί πόσο ψηλά η κοινή συνείδηση τοποθετεί τη φιλία.
Τι είναι η φιλία; «Εύνοια», φυσικά, όπως λέγει ο Αριστοτέλης" να έχεις, δηλαδή, καλές διαθέσεις απέναντι σ' έναν άνθρωπο, να αισθάνεσαι στοργή γι' αυτόν, να επιζητείς την συντροφιά του και να θέλεις την ευτυχία του" να είσαι εύνους προς κάποιον και αυτός εύνους προς εσένα" να υπάρχει ανταπόκριση, αμοιβαιότητα στα αισθήματά σας, να τον αγαπάς και να τον τιμάς κι εκείνος, επίσης, να σε αγαπά και να σε τιμά. Γι' αυτό, όσο τρυφερές κι αν είναι οι σχέσεις μας με τα άψυχα, δεν λέγονται φιλία. Όταν αγαπούμε ένα άψυχο πράγμα, αυτό που αισθανόμαστε δεν είναι φιλία.
Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη φιλικών σχέσεων, κατά τον Αριστοτέλη: «διά το χρήσιμον», «δι' ηδονήν», «διά το αγαθόν». Στην πρώτη περίπτωση, συνδεόμαστε μ' έναν άνθρωπο, επειδή ο ένας μας είναι στον άλλο χρήσιμος (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κ.τ.λ.). Στη δεύτερη, διατηρούμε στενές σχέσεις μαζί του, επειδή μας προξενεί ευχαρίστηση (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, επιδέξιος συμπαίκτης κ.τ.λ.). Και στις δύο περιπτώσεις, «αγαπούμε» τον άλλο κι εκείνος μας «αγαπά» όχι για την ανθρώπινη ποιότητά μας, επειδή, δηλαδή, είμαι εγώ αυτός που είμαι και είναι εκείνος αυτός που είναι (κατά το σώμα και την ψυχή, το ήθος, το πνεύμα), αλλά επειδή κάτι άλλο περιμένουμε απ' αυτόν και αυτός από εμάς, ένα κέρδος (υλικό ή ηθικό) ή μιαν απόλαυση (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).
Του τρίτου είδους ο φιλικός δεσμός είναι η τέλεια, η ουσιαστική και ακατάλυτη φιλία. Τον κάνω συντροφιά, τον τιμώ, τον αγαπώ, με κάνει συντροφιά, με τιμά, με αγαπά, όχι επειδή περιμένω απ' αυτόν ή εκείνος περιμένει από μένα ωφέλεια (με όλο που βέβαια και μπορώ και θα τον ωφελήσω, όπως και εκείνος επίσης, και μπορεί και θα με ωφελήσει), ούτε επειδή μου είναι ευχάριστος και του είμαι ευχάριστος (με όλο που πραγματικά αισθανόμαστε ευχαρίστηση ο ένας κοντά στον άλλο), αλλά επειδή, όντας ο καθένας μας αυτό που είναι, μοιάζουμε ο ένας στον άλλο -η ομοιότητά μας βρίσκεται στην ανθρώπινη αξία μας, στο υψηλό ποιόν της ανθρωπιάς μας. Η τέλεια, λοιπόν, φιλία είναι συνάντηση και δεσμός δύο προσώπων απάνω στον ίδιο ηθικό άξονα, στην ίδια αξιολογική κλίμακα. Θεμέλιο και εγγύηση της αγάπης τους είναι η «αρετή», και επειδή η αρετή είναι «κτήμα ες αεί» του ανθρώπου, ούτε αλλοτριώνεται,ούτε φθείρεται" οι φιλίες που δημιουργούνται απάνω σ' αυτή τη βάση είναι σταθερές και μόνιμες, αδιάλυτες.
Φίλος είναι ο παραστάτης και σύμμαχός μας στον τραχύ αγώνα να υπάρξουμε, να σηκώσουμε το βάρος της ανθρωποσύνης μας, χωρίς να συντριβούμε ή να ευτελιστούμε. Όταν σε μια βαρυσήμαντη καμπή του βίου μελετούμε ή επιχειρούμε κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο, έχουμε ανάγκη από ένα καλόγνωμο σύμβουλο και αυστηρό κριτή, για να συζητήσουμε μαζί του ελεύθερα και χωρίς περιστροφές το πρόβλημά μας. Ποιος μπορεί να είναι αυτός ο σύμβουλος και κριτής; Μπορεί το πρόσωπο τούτο να είναι άλλος εκτός από τον φίλο;

Ε.Π. Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, σσ. 111-121, Εκδόσεις Νόηση, Αθήνα, 2008 (Διασκευή).

A1.   Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-11 0 λέξεις).
Μονάδες 25

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη: α. Ακόμα και οι τρυφερές σχέσεις μας με τα άψυχα είναι φιλία. β. Η αμοιβαιότητα των αισθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση της φιλίας.
γ.  Η φιλία δεν αποκλείει την προσδοκία οποιασδήποτε υλικής ανταμοιβής
και ευχαρίστησης. δ. Η τέλεια φιλία είναι εκείνη που στηρίζεται σε ηθικές αξίες. ε.   Σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μας μπορούμε να στηριχτούμε και σε
άλλους συμπαραστάτες και συμβούλους εκτός από έναν φίλο.
Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου «Μπορούμε να διακρίνουμε ... (την τέρψη της ευχάριστης συναναστροφής).» και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
Μονάδες 4
β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; Άλλωστε (1η παράγραφος) δηλαδή (2η παράγραφος) Όταν (2η παράγραφος) λοιπόν (4η παράγραφος).
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
εγκωμίασαν, ευχαρίστηση, συναναστροφής, ακατάλυτη, φθείρεται.
Μονάδες 5

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
οικεία, επιδέξιος, ωφέλεια, αξία, αυστηρό.
Μονάδες 5

Β4.   α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της παρένθεσης στις παρακάτω περιπτώσεις της τρίτης παραγράφου:
«διά το χρήσιμον» «αγαπά» (υλικό ή ηθικό).
Μονάδες 3
β) Να αιτιολογήσετε τη λειτουργία του β' ενικού ρηματικού προσώπου στη δεύτερη παράγραφο και του α' πληθυντικού στην τρίτη παράγραφο.
Μονάδες 4

Γ1. Σε ομιλία 500-600 λέξεων που θα γράψετε για να εκφωνήσετε σε εκδήλωση του σχολείου σας, με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή, να εκθέσετε:
α) τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας, όπως εσείς την αντιλαμβάνεστε και
β) την   άποψή   σας   σχετικά   με   τον   ρόλο   των   μέσων   κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας.
Μονάδες 40

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο συντάκτης στο δοθέν κείμενο αναφέρεται στο περιεχόμενο και τις μορφές της φιλίας .Αρχικά υπογραμμίζει τη διαχρονική της αξία  και την ορίζει ως αγάπη ,σύμφωνα με την ετυμολογία της .Στη συνέχεια αναφέρεται  στον ορισμό της κατά τον Αριστοτέλη που είναι η αμοιβαιότητα στα συναισθήματα και αφορά τη σχέση έμψυχων όντων. Επισημαίνει ,επίσης, πως σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι φιλικές σχέσεις διακρίνονται σε τρία είδη,στην πρώτη κριτήριο είναι η  χρησιμότητα,  στη δεύτερη η  ευχαρίστηση και στηρίζονται σε   κάποιο είδος  συμφέροντος .Τονίζει, όμως, πως η τρίτη μορφή φιλίας είναι η ουσιαστική και ανιδιοτελής, βασίζεται  στην αξία των ανθρώπων  και τη θεωρεί  αρετή. Καταλήγει πως ο φίλος είναι ο «παραστάτης» στην ανθρώπινη πορεία μας και τον έχουμε ανάγκη .
 
Β1      Λ
          Σ
          Σ
         Σ
         Λ 
Β2  Διαίρεση (διαιρετεα έννοια φιλία ,διαιρετική βαση κατα τον Αριστοτέλη,μέλη διαίρεσης: "δια το χρησιμον",δι'ηδονήν" και "δια το αγαθόν"
παραδειγματα:(διασκεδαστικός,εξυπνος,επιδεξιοςκλπ)
Β3 ΆΛΛΩΣΤΕ:προσθήκη
ΔΗΛΑΔΗ:επεξηγηση
ΟΤΑΝ: προϋπόθεση
ΛΟΙΠΟΝ:συμπέρασμα

Β3 εγκωμίασαν :εξυμνησαν,εκθείασαν,επαίνεσαν
ευχαρίστηση:τέρψη,ικανοποίηση,αγαλλίαση,ηδονη,ευφορία,χαρά
συναναστροφής: επαφής,παρέας,συγχρωτισμού
ακατάλυτη:αφθαρτη,διαχρονική,ακλονητη
φθείρεται:εκφυλίζεται,αλλοιώνεται,ξεφτίζει
αντωνυμα:οικεία:αγνωστα,ξένα,αλλοτρια
επιδέξιος:ανίκανος,αδέξιος
ωφέλεια:ζημια,βλάβη
αξία:απαξία
αυστηρό:ελαστικό,επιεική

Β4 "δια το χρήσιμον": ακριβής παραθεση λόγων του Αριστοτέλη 
"αγαπά":ειρωνια,αμφισβήτηση
(υλικο ή ηθικό) επεξηγηση του κέρδους,συμπληρωματικα στοιχεια

ΕΚΘΕΣΗ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΘΕΜΑΤΟΣ)



Αξιότιμοι κύριοι καθηγητές, σεβαστοί γονείς ,αγαπητοί συμμαθητές
 ο λόγος που συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ  είναι για να συζητήσουμε για τις ανθρώπινες σχέσεις στη σύγχρονη εποχή. Όπως όλοι γνωρίζουμε οι ανθρώπινες σχέσεις διέρχονται κρίση σήμερα και  απόρροια του τρόπουκαι της μορφής  ζωής μας είναι η μοναξιά που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος, η απαξίωση του ανθρώπου, η  ιδιοτέλεια .Ενδεικτικό της κρίσης αυτής είναι τα αυξανόμενα περιστατικά κατάθλιψης, αυτοκτονιών και οι ψυχικές νόσοι.
Όλα αυτά ,όμως ,θα μπορούσαν να προληφθούν και να αντιμετωπιστούν αν οι άνθρωποι είχαν γνήσιους, αληθινούς φίλους. Ποια όμως είναι  τα χαρακτηριστικά της γνήσιας ουσιαστικής φιλίας ,της  «αγάπης» ,όπως δείχνει και η ετυμολογία της λέξης;
 Απαραίτητο συστατικό της είναι  η ανιδιοτέλεια, το ουσιαστικό ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο και ο αλτρουισμός .Κατ' αυτό τον τρόπο μοιραζόμαστε χαρές και λύπες ,στηρίζουμε το  συνάνθρωπό   μας όταν μας  χρειάζεται   και στις δύσκολες καταστάσεις αντλούμε δύναμη απ αυτόν . Παράλληλα η γνήσια φιλία στηρίζεται στην ψυχική επαφή, τις κοινές ηθικές αξίες γιατί οι αξίες καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αποτιμούμε το καλό και το ηθικό και  η φιλία που στηρίζεται στις κοινές αξίες είναι στέρεη  και  εχει γερές βάσεις.
Παράλληλα η γνήσια φιλία χαρακτηρίζεται από πνευματική επαφή και κοινά ενδιαφέροντα, για να μπορεί να υπάρχει ουσιαστικός διάλογος και μέσα από τη θέση και την αντίθεσή να γινόμαστε πιο «ανοικτοί» άνθρωποι και να πλουτίζουμε τον πνευματικό μας κόσμο .Έτσι η φιλία  καταλήγει σε «συγγυμνασία» νου και ψυχής και μέσα από τους φίλους μας γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, οι φίλοι γίνονται οι κριτές αλλά  και  οι συμπαραστάτες μας στο δρόμο της ζωής.
Στη σημερινή  εποχή η τεχνολογική έκρηξη έδωσε καινούρια μορφή στις ανθρώπινες σχάσεις. Με τη  βοήθεια των μέσων δικτύωσης οι άνθρωποι ήρθαν πιο κοντά στο «πλανητικό μας χωριό». Καταργήθηκαν οι αποστάσεις, με το πάτημα ενός κουμπιού μιλάμε με τους φίλους μας, τους βλέπουμε με κάμερα, ανταλλάσσουμε απόψεις, τραγούδια,  συντηρούμε τις σχέσεις μας, διασκεδάζουμε μαζί, περνάμε τον ελευθέρα χρόνο μας . Παράλληλα με το πάτημα ενός κουμπιού γνωρίζουμε καινούριους φίλους, διαδικτυακούς, δημιουργούμε  εικονικές γειτονιές ξεπερνώντας τις γεωγραφικές, φυλετικές, εθνικές διαφορές μας .Ειδικά για εσωστρεφείς ανθρώπους ή άτομα με κινητικά προβλήματα τα κοινωνικά δίκτυα είναι μια γέφυρα επικοινωνίας και ένα παράθυρο στον κόσμο.
Θα πρέπει ,όμως, να αναρωτηθούμε αν αυτές οι σχέσεις που δημιουργούνται είναι ουσιαστικές και προάγουν την επικοινωνία και αν οι διαδικτυακοί φίλοι πληρούν  τις προϋποθέσεις  που απαιτεί η γνήσια φιλία. Καταρχάς στο διαδίκτυο δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος για την ταυτότητα του «φίλου» του μιας και η ανωνυμία της οθόνης είναι μια μορφή «ηλεκτρονικής κουκούλας» που μπορεί να κρύβει  τον οποιοδήποτε επιτήδειο και κακόβουλο. Παράλληλα η επικοινωνία με τα πλήκτρα δε δίνει την αμεσότητα της ανθρώπινης  επαφής ,την  ανοιχτή έκφραση συναισθημάτων, είναι απρόσωπη και  ρηχή. Παρά τον αμφίδρομο χαρακτήρα των μέσων δικτύωσης η μοναξιά του κυβερνοχώρου δεν παύει να υπάρχει κι ούτε μπορεί η οθόνη να καταπολεμήσει την κατάθλιψη ,τα ψυχολογικά προβλήματα, συχνά δε τα εντείνει.
Θα πρέπει, λοιπόν ,να είμαστε επιφυλακτικοί και επιλεκτικοί στη χρήση των κοινωνικών δικτύων γιατί ναι μεν ο άνθρωπος δεν είναι ούτε θεός ούτε θηρίο και  χρειάζεται το συνάνθρωπο αλλά θα πρέπει να αναζητά τη γνησιότητα στις   σχέσεις του.  Ο νομπελίστας ποιητής μας, ο Σεφέρης, είχε πει «πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται» σίγουρα ,όμως ,ο άνθρωπος που είναι δίπλα μας παραστάτης ,ειλικρινής, αληθινός, ανιδιοτελής, ο φίλος μας  δηλαδή ,δύσκολα θα βρεθεί μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα.
Ευχαριστώ που με ακούσατε….