|
«Α, με τη γλώσσα που έχω, και με τα πτυχία που έχω, στην Ελλάδα δεν θα ήμουν ούτε βοηθός σε πανεπιστήμιο» λέει όταν την ρωτάνε γιατί δεν επέστρεψε στην πατρίδα της μετά τις μεταπτυχιακές της στη Γαλλία. «Ξανθοκουρέλα» τη φώναζε ένας συμφοιτητής της στη Φιλοσοφική Αθηνών, εκεί κατά το 1946, γνωστός ποιητής σήμερα, επειδή ανάμεσα στα λίγα κορίτσια που φοιτούσαν τότε εκεί -λίγα και κόρες πάμπλουτων οικογενειών (Γουλανδρή, Λαμπράκη κ.ο.κ.)- η Ελένη Γλύκατζη, παιδί Μικρασιάτη πρόσφυγα από τη λαϊκή συνοικία του Βύρωνα, φορούσε ρούχα που φάνταζαν κουρέλια ανάμεσα στα λούσα των άλλων.
Εν τέλει όμως η Σταχτοπούτα το έζησε το παραμύθι της. Και ο πρίγκιπας εμφανίστηκε, και τα «παλάτια», και ο γενικός, διεθνής θαυμασμός, η έμπρακτη αναγνώριση -μόνο που δεν μεσολάβησε καμιά καλή νεράιδα, αλλά η φοβερή θέληση, η απίστευτη δύναμη που έκρυβε μέσα του αυτό το μικρό το δέμας κορίτσι. Που έγινε η φοβερή και τρομερή Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ (την έχετε ακούσει να μιλάει;), η πρόεδρος και πρύτανης …πασών των ακαδημιών, πανεπιστημίων, επιστημονικών συμβουλίων, πολιτιστικών κέντρων, ευρωπαϊκών αλλά και παγκόσμιων, και, και, και…
Μόλις έφτασε στην Αθήνα από το Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής, όπου προήδρευσε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Περιβάλλοντος, προεδρεύει ατάκα μετά από αυτή τη συνομιλία μας στο Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου και φεύγει εν συνεχεία για Δελφούς, όπου αρχίζει, παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας, διεθνής Αμφικτυωνία για την Ειρήνη και το ρόλο του ΟΗΕ σήμερα στον κόσμο...
Ακμαιότατη, εκκωφαντικής ζωτικότητας και μετά τα 80 της (άσε μνήμη, άσε χιούμορ, άσε …χοϊκή πνευματικότητα, άσε γλωσσική ρώμη και ορμή), αναρωτιέσαι πού βρίσκει χρόνο και δύναμη να ασχολείται με τόσα πράγματα –ποια «τόσα», ούτε τα μισά απ’ όσα την απασχολούν δεν αναφέραμε.
-Μόνο ότι συνεχίζετε να διδάσκετε δεν περιμένω ν’ ακούσω, κ. Αρβελέρ.
«Όταν έχεις προεδρεύσει σε όλα τα πανεπιστήμια της Γαλλίας, είσαι ελεύθερος να διδάξεις όπου θέλεις. Αποφάσισα όμως να μη διδάσκω πλέον, αλλά να πηγαίνω μονάχα σε διδακτορικά, και μάλιστα σε ορισμένα πολύ ειδικά πράγματα, πολύ βυζαντινά, αν και όταν χρειάζεται. Κι ευτυχώς που το κράτησα αυτό, γιατί όταν έγιναν πρόσφατα οι μεγάλες φασαρίες στα γαλλικά πανεπιστήμια, βρισκόμουν εκεί. Και μίλησα με τα παιδιά. Το ίδιο συμβούλευσα και τον νυν πρύτανη να κάνει. Μίλησε με τα παιδιά, του είπα, όταν με ρωτούσε τι να κάνει».
-Γνωρίσατε εξεγέρσεις και εξεγέρσεις στα πανεπιστήμια. Ποια ήταν τώρα η διαφορά;
«Το Μάη του ’68 οι φοιτητές όταν έμπαιναν μέσα στο γραφείο μου για να μιλήσουμε δεν έλεγαν ποτέ ποιοι είναι. Γιατί πολλοί από αυτούς δεν ήταν καν φοιτητές. Το 1986, με τις τότε μεγάλες αναστατώσεις, έλεγαν καθένας με τη σειρά του ποιος είναι, σε ποια σχολή σπουδάζει, έτος κλπ., κι έβλεπες ότι όντως είχες να κάνεις με ανθρώπους του πανεπιστημίου. Τώρα ήταν ακόμη χειρότερα κι από το 1968. Τώρα πρώτα τα σπάγανε και μετά συζητούσαν».
-Πώς τα καταφέρνετε, για να ξανάρθουμε στις δραστηριότητές σας, να ανταποκρινόσαστε σε τόσες υποχρεώσεις στην Ελλάδα ζώντας στο εξωτερικό; Ή πρόκειται για «διακοσμητικούς» ρόλους, που δεν απαιτούν πολλή απασχόληση;
«Εδώ στην Ελλάδα δεν έχω παρά την προεδρεία στα Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου και του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, και μάλιστα μόνο τελευταία συμβαίνει να έχω και τα δύο ταυτόχρονα, γιατί επέμενε ο Νίκος (σημ. συντ.: Κούρκουλος, διευθυντής ως γνωστόν του Εθνικού Θεάτρου). Και οι Δελφοί είναι κάτι πολύ άνετο, δεν με βαραίνει πολύ, γιατί έχω τόσες γνωριμίες έξω και τόσες διασυνδέσεις –μην ξεχνάτε ότι είχα χρόνια και την προεδρεία του Πομπούρ στο Παρίσι (στο Παρίσι Πολιτιστικού Κέντρου Ζορζ Πομπιντού) στο Παρίσι».
-Και στη Γαλλία;
«Εκεί έχω πια άλλες ασχολίες. Μετέχω στην Επιτροπή Ηθικής των Επιστημών, όπου ήμουν και πρώτος πρόεδρός της, ενός πολύ σημαντικού θεσμού, που επιλαμβάνεται πολλών και περίπλοκων σύγχρονων προβλημάτων, ιδίως στη σημερινή πραγματικότητα, όπου ένας βιοχημικός μπορεί άνετα να βγαίνει και να μιλάει για το σεξ των αγγέλων! Ή αν υπήρξε ή όχι Ολοκαύτωμα. Η κυβέρνηση καταφεύγει σ’ αυτή την επιτροπή για να έχει σύντομα υπεύθυνη και τεκμηριωμένη απάντηση για ζητήματα που προκύπτουν και για τα οποία οφείλει να ενημερώνει τον κόσμο, όπως, για παράδειγμα, η νόσος των τρελών αγελάδων, η νόσος των πτηνών, οι ισχυρισμοί ότι αεροπλάνα μπορούν να εντοπίζουν κοιτάσματα πετρελαίου στο υπέδαφος, ότι το νερό διαθέτει μνήμη -ένα ζήτημα για το οποίο και τι δεν έχει ειπωθεί- και πολλά άλλα. Το άλλο που μου παίρνει χρόνο είναι η Διεθνής Επιτροπή για το Περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη, όπου εξετάζονται κρίσιμα προβλήματα του κόσμου μας. Αυτά με απασχολούν τώρα κι όχι πια τόσο τα βυζαντινά!
- ………………………………………………………………………………….
-Στην άλλη πατρίδα σας, τη Γαλλία, τι είναι αυτό που έχει αλλάξει εκεί τα τελευταία χρόνια και εκπέμπεται και προς τα έξω, κάπως απειλητικά μάλιστα, με κοινωνικές αναστατώσεις και μαζικά ξεσπάσματα, με αρνητικές διαθέσεις προς την Ενωμένη Ευρώπη κλπ;
«Αυτό που έχει αλλάξει, και για μένα είναι πάρα πολύ σοβαρό, είναι ότι δεν υπάρχει πια η πίστη σ’ αυτό που κάνεις. Ο Γάλλος δεν πιστεύει πια στον εαυτό του. Γι’ αυτό και πιστεύει ότι είναι ο καλύτερος της παρέας. Όπως πιστεύουν τέσσερις λαοί στον κόσμο: οι Έλληνες, οι Εβραίοι, οι Γάλλοι και οι Ινδοί. Ναι, οι Ινδοί, μην εκπλήττεσθε, είναι φοβερό τι πιστεύουν για τον εαυτό τους οι ινδικές ελίτ! Για το παρελθόν τους βέβαια, έτσι; Βρε, δείτε έξω στους δρόμους σας τι γίνεται σήμερα! Εκείνο που επίσης έχει αλλάξει στη Γαλλία είναι ότι δεν υπάρχει πια η δημιουργική ζύμωση που υπήρχε κάποτε. Περάσαμε, για να το πω έτσι σχηματικά, από το Μονπαρνάς στη Μονμάρτη, κι απ’ την Μονμάρτη στο Σεν Ζερμέν ντε Πρε, αλλά τώρα πού γίνεται η ζύμωση η πνευματική; Στο Πομπούρ. Δηλαδή είναι μουσειακή, δεν είναι ζώσα. Αλλά όταν φτάνεις στο μουσειακό… Κι αυτό είναι γενικότερο στην Ευρώπη, για να μην πω στη Δύση. Δεν υπάρχει συνοχή στην πολιτιστική ζωή».
-Κινδυνεύει από την εισδοχή των μεταναστών αυτό που λέμε ευρωπαϊκός πολιτισμός;
«Δείτε, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν είναι παρά ένας πολιτισμός μεταναστών. Ανέκαθεν αυτό ήταν. Λαοί και λαοί στο διάβα των αιώνων μπήκαν στην Ευρώπη και συνεχίζουν να μπαίνουν. Στην ίδια την Ελλάδα –Πελασγοί, Μίνωες, Αχαιοί, Δωριείς… Για να μείνουμε μόνο στα αρχαία χρόνια, να μην πάμε σε μεταγενέστερα. Σταμάτησε ποτέ; Γι’ αυτό και υποστηρίζω ότι μόνο παγκόσμιο αγαθό δεν είναι ούτε το νερό ούτε ο αέρας, τίποτα: είναι η μοιρασιά του Πολιτισμού. Η Ευρώπη, ιστορικά, είναι ένας χώρος πολιτισμού που βάζει κάθε φορά υπό αίρεση τον εαυτό της. Θέτει υπό αμφισβήτηση αυτό που είναι. Και τι θα σε εξαναγκάσει να αμφιβάλεις γι’ αυτό που είσαι, αν όχι κάτι πιο ξένο; Υπάρχει όμως ένα όριο, ένα κατώφλι λέω εγώ, που δεν πρέπει να ξεπεραστεί. Αν κατά τη ζύμωση του κρασιού ξεπεραστεί αυτό το όριο, το κρασί γίνεται ξύδι. Ένας επιστήμονας φίλος μου, ερευνητής στο ζήτημα του καρκίνου, μου έλεγε ότι μπορούμε να εμποδίσουμε την ανάπτυξη όλων των μορφών καρκίνου αρκεί να έχουν πειραχτεί έως 1000 κύτταρα. Αν έχουν πειραχτεί 1001, τελείωσε».
-Πιστεύετε ότι το ζήτημα των μεταναστών θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στο μέλλον της Ευρώπης;
«Αυτό ακριβώς εξαρτάται από το όριο που λέγαμε, το ποσοστό, το μέτρο. Που δεν είναι μόνο ποσοτικό, αλλά και ποιοτικό. Αν φτάσουμε σ’ ένα σημείο όπου ο άλλος προσπαθεί να εφαρμόσει το “νταρ ελ ισλάμ“, ότι δηλαδή όπου υπάρχει Άραβας είναι “γη του Ισλάμ“, όπως συμβαίνει τώρα τελευταία στη Γαλλία, τότε υπάρχει πρόβλημα. Είναι ζήτημα πολύ λεπτών χειρισμών, δεν είναι ζήτημα απλώς ενός ποσοστού αριθμητικού. Κάποτε ο Μιτεράν είχε πει μιλώντας στη Σορβόννη ότι το όριο είναι 16% μετανάστες επί του συνολικού πληθυσμού, οπότε σηκώθηκε επάνω έξω φρενών η γυναίκα του η Ντανιέλ και σχεδόν τον έβρισε δημοσίως».
-Έχετε οικογένεια; Σύζυγο, παιδιά, εγγόνια;
«Βεβαίως και έχω! Ο άντρας μου είναι Γάλλος, και μάλιστα από τους πολύ … Γάλλους, Αλσατός. Φυσικοχημικός, από οικογένεια που έχει μεγάλη βιομηχανία ελαστικών».
-Και απογόνους;
«Έχω την κόρη μου, που κι αυτή έχει ένα παιδάκι, το οποίο υιοθέτησε και το έφερε από τη Ρωσία».
-Τα πάτε καλά μαζί τους;
«Ένα θα πω: αν δεν είχα τον άντρα που έχω, εγώ δεν θα ήμουν αυτό που είμαι. Τίποτ’ άλλο».
-Και με την κόρη σας;
«Πάρα πολύ καλά. Είναι ανώτερο στέλεχος στη L’ Oreal. Και ο άντρας της εργάζεται στη Σανέλ και στον Υβ Σεν Λοράν. Όταν με κοιτάνε κι οι δυο τους μου λένε “με την εμφάνισή σου δεν μας κάνεις και προπαγάνδα στη δουλειά μας“! Και τους λέω “παιδιά, προχωράτε, δεν παίζουμε στο ίδιο ανέκδοτο“».
-Ποια είναι η γεύση που σας έχει αφήσει η ζωή μέχρι σήμερα;
«Τη ζωή τη ζεις ή δεν τη ζεις. Εγώ ξεκίνησα από την προσφυγογειτονιά του Βύρωνα, κι ακόμα εκεί μένω όταν έρχομαι στην Ελλάδα. Τον πρώτο χάρτη που έφτιαξα στη ζωή μου ήταν ο χάρτης του ουρανού, γιατί κοιμόμασταν τα καλοκαίρια έξω και ο πατέρας μου, που ήταν ναυτικός, μου είχε μάθει όλους τους αστερισμούς. Την έζησα και τη ζω τη ζωή μου ακολουθώντας ορισμένες αρχές. Πρώτον, να κάνεις στη ζωή σου αυτό που θέλεις, άσχετα από τις δυσκολίες. Αυτό το έκανα από πολύ νέα και το λέω και στους φοιτητές μου, όταν τους ακούω να ανησυχούν πού θα δουλέψουν κλπ. “Σπουδάστε τώρα αυτό που σας αρέσει και βλέπετε. Κάντε αυτό που αγαπάτε“. Το δεύτερο είναι μια αρχή που μου έδωσε ο πατέρας μου: Να ξέρεις τη θέση σου, μου έλεγε. Ούτε πιο πάνω, ούτε πιο κάτω. Μεγάλη υπόθεση. Και το τρίτο είναι από τη μάνα μου: Το πρόσωπο είναι σπαθί. Μη γράφεις, μη στέλνεις άλλον στη θέση σου όταν έχεις να πεις κάτι. Πήγαινε και πες το αυτοπροσώπως. Όταν χρειαζόταν να ζητήσω κάτι για τα ιδρύματα που διοικούσα, πήγαινα η ίδια. Μα στο Μιτεράν, μα στο Σιράκ, παντού».
-Σας φοβίζει ή σας πικραίνει η ιδέα ότι η ανθρώπινη ζωή έχει πεπερασμένα όρια;
«Δεν το σκέφτομαι πια έτσι. Αυτό ήταν μια σκέψη πολύ πιο νεανική. Τώρα θέλω να εξοικειωθώ με το θάνατο. Μαλώνω σχεδόν με τον άντρα μου, ο οποίος, φυσικοχημικός, δεν τον ενδιαφέρει καθόλου, τίποτα! Εμένα αυτό το σήμερα εδώ αύριο όχι με απασχολεί. Όχι ατομικά, για μένα, αλλά για όλους. Λέω, τι διάβολο, έχει κάνει τόσα πράγματα ο άνθρωπος πάνω στη γη… Ο θεός ο ίδιος είπε “ποιήσωμεν άνθρωπον“. Όχι ποιήσω: ποιήσωμεν. Έχει φτιάξει το αδαμικό σώμα και πρόκειται να του εμφυσήσει το πνεύμα. Και λέει “ποιήσωμεν“. Αυτό κατά τη γνώμη μου -η οποία σκανδαλίζει πολλούς της Εκκλησίας σε δύση και ανατολή- σημαίνει ότι το πνεύμα στον άνθρωπο δεν είναι δουλειά μόνο του θεού. Η ανθρωπιά είναι δουλειά και του ανθρώπου. Λέει “οι δυο μας μαζί θα το κάνουμε“. Ποιήσωμεν. Και λέει “κατ’ εικόνα και ομοίωσιν“. Κατ’ εικόνα, καλά. Αλλά το καθ’ ομοίωσιν; Είναι λοιπόν συνυπεύθυνος ο άνθρωπος. Αναγνωρισμένος ως ισάξιος, δημιουργικά, με το θεό. Αυτό λέει το “καθ’ ομοίωσιν“».
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου